oksitocin

oksitocin, hormon stražnjeg režnja hipofize, tipični neurohormon koji se stvara u magnocelularnim neuronima paraventrikulskih i supraoptičkih jezgara hipotalamusa; nonapeptid (građen od 9 aminokiselina). Duž aksona neurona spomenutih jezgara oksitocin se transportira u stražnji režanj hipofize, vezan na bjelančevinu neurofizin I. Oksitocin djeluje ponajviše na dojke i maternicu. U dojci uzrokuje kontrakcije mioepitelnih stanica izvodnih kanalića i tako se istiskuje mlijeko (naviranje mlijeka, izbacivanje mlijeka). Taj je čin neuroendokrini refleks, koji započinje podraživanjem receptorâ za dodir, gusto smještenih oko bradavice dojke. Oksitocin uzrokuje i kontrakciju maternice. Osjetljivost miometrija na djelovanje oksitocina pojačava estrogen, a oslabljuje progesteron. Koncem trudnoće ta se osjetljivost povećava (povećanjem broja oksitocinskih receptora). Lučenje oksitocina povećava se za vrijeme trudova, vjerojatno zbog silaska čeda porođajnim kanalom, što pritiskom podražuje živce koji odašilju impulse u hipotalamus. Lučenje oksitocina se, nadalje, pojačava u stresu, a smanjuje djelovanjem alkohola. Nalazi se u starijim preparatima praha stražnjeg režnja hipofize (injekcije, ušmrkavanje). Danas se dobiva sintetskim putem i najčešće se primjenjuje pomoću injekcija (sâm ili s ergometrinom), kontinuiranom intravenski infuzijom, te u obliku spreja (nosna sluznica) i tableta. Upotrebljava se za pripremu i održavanje porođaja (sekundarno slabi trudovi), kod retencije posteljice (krvarenje, atonija maternice), trudničke nefropatije, eklampsije, profilakse mastitisa i za izbacivanje mlijeka iz mliječne žlijezde (galaktokinetik), te za utvrđivanje rizične trudnoće. Pored oksitocičnog djelovanja (kontrakcija maternice) oksitocin povećava izlučivanje natrija, a u većim dozama izaziva retenciju mokraće. Nuspojave: naglašeni terapijski učinci (snažne kontrakcije maternice s mogućom rupturom, laceracijama mekog tkiva), fetusna bradikardija i aritmije, smrt fetusa i/ili majke, hipertenzija, subarahnoidno krvarenje, fatalna hipofibrinogenemija, krvarenje poslije porođaja, retencija vode, konvulzije, koma, alergijske manifestacije, probavne smetnje. Po djelovanju mu je sličan dezaminooksitocin, koji se primjenjuje pomoću bukaleta.