tuberkuloza pluća

tuberkuloza pluća (tuberculosis pulmonum, sušica), najčešća lokalizacija specifične upale izazvane mikobakterijem tuberkuloze (M. tbc). Izvor zaraze je bolestan čovjek. Put zaraze je aerogeni. Na mjestu prvog kontakta mikobakterijem tuberkuloze i plućnog tkiva razvija se žarište nespecifične upale, koja se širi limfnim putem u regionalni limfni čvor hilusa (primarni kompleks). Ta se faza bolesti naziva primarnom tuberkulozom pluća. Klinički je prepoznatljiva u trećini slučajeva po kašlju, povišenoj temperaturi i tipičnoj radiološkoj slici. Imunološki se u tom razdoblju (10-60 dana) razvija razmjerna stanična imunost, koju posreduju T-limfociti, čime se organizam štiti od razmnažanja i širenja klica, ali ih ne uništava. Utvrđuje se pozitivnom kožnom alergijskom reakcijom (ili korelacijom „in vitroˮ) IV. tipa na PPD (engl. purified protein derivative), ekstrahiranu ili precipitiranu bjelančevinu soja mikobakterijem tuberkuloze RT23 i njegovih metabolita. Kožni test izveden tehnikom Mantouxa je pozitivan ako se na mjestu intradermalnog ubrizgavanja 0,1mL PPD poslije 72h pojavi infiltrat poprečna promjera većeg od 5mm. Osobe koje jako reagiraju (jaki reaktori) imaju infiltrat promjera veći od 14mm. Do 10% primoinficiranih osoba, koje reagiraju na PPD, tijekom života oboli od aktivne postprimarne tuberkuloze, a jaki reaktori 5 puta češće. Aktivna imunizacija protiv tuberkuloze provodi se BCG-vakcinom (Bacil Calmette-Guerin), atenuiranim i nevirulentnim sojem M. bovis. Aktivna tuberkuloza u nevakciniranih osoba je 4 puta češća nego u vakciniranih. Djeci, jakim reaktorima, profilaktički se može davati izonijazid. U većini slučajeva primarna tubrekuloza pluća spontano involvira i, osim po imunološkim promjenama, naknadno se prepoznaje po kalcificiranim ožiljcima u plućnom tkivu i regionalnom limfnom čvoru (Ghonovo žarište). Aktivna primarna tuberkuloza pluća liječi se antituberkuloticima. Nepovoljan razvojni tok neliječene primarne tuberkuloze pluća može dovesti do lokalne progresije ili limfogenog i hematogenog širenja u organizmu. Postprimarna tuberkuloza pluća može se pojaviti poslije dulje ili kraće latencije, aktivacijom primarnog kompleksa ili Malmros-Hedwallovih žarišta, nastalih diskretnom diseminacijom mikobakterijem tuberkuloze u subapikalne dijelove pluća, u vrijeme primarne tuberkuloze. Pritom imaju važnu ulogu egzogena superinfekcija klicama tuberkuloze i loši uvjeti života. Postprimarna tuberkuloza pluća obilježena je granulomskom reakcijom tkiva, nakupljanjem epiteloidnih stanica, Langhansovih orijaških stanica, limfocita, plazma-stanica, monocita, makrofaga i eozinofilnih granulocita, uz pojavu avaskularnih zona kazeozne nekroze, kolikvacije, destrukcije, ali i reparacijskog bujanja veziva. U vrijeme otkrivanja, postprimarna tuberkuloza pluća često je asimptomatična (15-30% bolesnika), blagih (40-50% ) do izrazitih simptoma (5-20%). Znakovi bolesti su opći (povišena temperatura, pojačano znojenje, gubitak apetita i tjelesne mase, malaksalost) i lokalni (suh ili produktivan kašalj, hemoptize). Lezije u plućima pretežno su produktivne ili eksudativno-destruktivne (kavernizacija), a po opsegu minimalne ili opsežne. Dinamika lezije je evolutivna ili involutivna. Klinički tok bolesti rjeđe je akutan (milijarna tuberkuloza pluća, kazeozna pneumonija, pleuritis), a češće kroničan (infiltrativna, produktivna tuberkuloza pluća, eksudativno-destruktivna tuberkuloza pluća, tuberkulom). Karakteristike napredovanja neliječene tuberkuloze pluća jesu zamasi širenja, smjene latencije i manifestnosti, stagnacije i progresije. Liječenje: istodobna primjena više antituberkulotika 4-12 mjeseci uz mirovanje prva 2-3 mjeseca liječenja.