nadbubrežna žlijezda

nadbubrežna žlijezda (gl. suprarercalis), endokrina žlijezda, paran organ smješten u retroperitonejskom prostoru izmedu gornjeg pola bubrega i ošita. Stražnja strana žlijezde je u odnosu s ošitom, a prednja desno s jetrom, a lijevo indirektno preko burze omentalis sa stražnjom ploštinom želuca. Anatomski je nadbubrežna žlijezda jedinstven organ, a funkcionalno ima dva različita endokrina dijela - koru i srž - koji se i makroskopski na presjeku mogu razlikovati. Nadbubrežna žlijezda je najbolje prokrvljen organ u čovječjem tijelu, a dobiva krv od gornje, srednje i donje nadbubrežne arterije. Od arterijskog spleta ispod čahure odlaze jedni ogranci neposredno u moždinu, a drugi se rasipaju u kapilarnu mrežu kore koja prelazi u kapilarnu mrežu moždine (dovod kortikosteroida potrebnih za lučenje adrenalina). Odvodna suprarenalna vena je tipa prigušnih vena. Nadbubrežna žlijezda je sastavljena od dvaju dijelova, koji se međusobno razlikuju po strukturi, funkciji i embrijskom podrijetlu. Oba su dijela obavijena zajedničkom vezivnom čahurom kroz koju ulaze arterije. Kora (korteks) nastaje od mezodermalnog epitela embrijskog celoma i sastoji se od epitelnih stanica sa značajkama stanica koje luče steroidne hormone (glatka endoplazmatska mrežica, mitohondriji s unutrašnjom membranom u obliku cjevčica, kapljice lipida u citoplazmi). Sve stanice smještene su uz sinusoidne kapilare s fenestriranom endotelnom stijenkom. Prema rasporedu stanica razlikuju se od površine prema moždini tri zone: a) zona glomeruloza (luči mineralokortikoide), stanice u okruglastim nakupinama; b) zona fascikulata (luči glukokortikoide), stanice smještene u ravne tračke uz koje teku kapilare; c) zona retikularis (luči androgene), nepravilni tračci stanica koji međusobno anastomoziraju; stanice sadrže u citoplazmi zrnca lipofuscina. U fetusa i novorodenčeta nadbubrežna žlijezda je srazmjerno znatno veća nego u odrasloga. Najveći dio kore zauzima fetusna kora, a ispod čahure se nalazi tanki sloj definitivne kore. Nakon rodenja započinje involucija fetusne kore, a u prve 3 godine diferencira se definitivna kora. Moždina (medula) nastaje od stanica iseljenih iz neuralnog grebena i može se smatrati modificiranim simpatičkim ganglijem čiji su neuroni izgubili nastavke. Sastoji se od nepravilnih nakupina dviju vrsta epitelnih stanica (kromafine ili feokromne stanice) koje luče adrenalin (većina) i noradrenalin. U citoplazmi sadrže karakteristična sekretna zrnca koja daju kromafinu reakciju. Ima i pojedinačnih simpatičkih živčanih stanica.