anemija, aplastična

anemija, aplastična, bolest matične stanice krvotvornog sustava koju obilježava redukcija krvotvornog tkiva u koštanoj srži uz povećani sadržaj masnog tkiva te pancitopenija u perifernoj krvi. Anemija aplastična može biti nasljedna ili stečena. Kod približno 70% aplastičnih anemija uzrok nije poznat (idiopatska aplazija). Sekundarna aplazija nastaje kod poznatih uzroka: lijekovi, ionizantno zračenje, benzen i njegovi derivati, virusni hepatitis, upala gušterače, trudnoća, imunološki mehanizmi aplazije, te sindrom paroksizmalne noćne hemoglobinurije. Lijekovi koji mogu uzrokovati aplastičnu anemiju jesu: citostatici, antibiotici (kloramfenikol, amfotericin B), sulfonamidi, nesteroidni protuupalni lijekovi, neuroleptici i trankvilizatori (klorpromazin), peroralni antidijabetici (sulfonilureja, klorpropamid), antiepileptici i sedativi (primidon, meprobamat) te soli zlata, penicilamin. U patogenezi aplastične anemije toksično djelovanje je vodeće u 60- 70% bolesnika, imunološki mehanizmi nastanka u 25-30%, poremećaji mikrookoliša matične stanice u 1-3% te manjak humoralnog faktora u 1-2% bolesnika. Klinički znakovi javljaju se postupno i nisu specifični, a nastaju tek kod uznapredovale pancitopenije. Dominiraju umor i slabost, te simptomi krvarenja. Znakovi infekcije razmjerno su rijetko početni simptomi bolesti. Bolesnici su blijedi, prisutna je tahikardija, imaju povećanu jetru, dok je slezena vrlo rijetko povećana. Dijagnoza se postavlja nalazom pancitopenije u perifernoj krvi, citološkom punkcijom i biopsijom koštane srži s dokazom redukcije svih triju loza hematopoeze. Hematološki parametri odreduju težinu aplazije i time terapijski pristup bolesniku. Teška anemija aplastična ima u periferiji manje od 0,5•10⁹ granulocita, manje od 20,0•10⁹ trombocita, te manje od 20,0-10³ retikulocita, dok u koštanoj srži postoji teška aplazija ili umjerena aplazija s manje od 30% hematopoetskih stanica. Teški oblik mora imati dva navedena kriterija u perifernoj krvi i jedan u koštanoj srži. Liječenje: androgeni, kortikosteroidi, imunomodulatori, a kod teških oblika - transplantacija koštane srži.