fotoreceptori

fotoreceptori, štapići i čunjići, posebno diferencirane neuroepitelne stanice u vidnom dijelu mrežnice osjetljive na svjetlo; modificirani bipolarni neuroni koji se protežu od 1. do 5. sloja mrežnice (od pigmentnog do vanjskoga mrežastog sloja) i predstavljaju 1. neuron vidnog puta. Štapića ima u mrežnici 120 mil. a čunjića 6 mil. Duljina (50μm) i osnovni princip građe su im jednaki; na njima se razlikuje nekoliko jasno odijeljenih segmenata: a) vanjski segment je fotosenzitivan, odgovara dendritu, a po načinu nastanka je modificirana cilija. Vrh mu je uronjen meu nastavke pigmentnih epitelnih stanica. Obavijen je staničnom membranom unutar koje je poput metalna novca naslagano 600-1000 membranskih diskova (spljošteni mjehurići) koji sadrže vidni pigment (rodopsin ili jodopsin). Uzak spoj (poput drške) s unutrašnjim segmentom sadrži aksonemu bez dvaju središnjih mikrotubula; b) unutrašnji segment je metabolički dio (biosinteza proteina, fosfolipida i vidnog pigmenta za vanjski segment, proizvodnja energije). Neposredno ispod cilije nagomilano je mnoštvo mitohondrija, a u preostalom dijelu ostale citoplazmatske organele; c) jezgra je smještena u proširenju kojemu prethodi suženje različite duljine s adherentnom zonulom za spoj s Müllerovim stanicama (razina vanjske granične membrane); d) akson različite duljine koji u vanjskom mrežastom sloju završava presinaptičkim završetkom za sinapsu s bipolarnim stanicama. Vanjski segment se kontinuirano troši na svom vrhu (oko 90 membranskih diskova na dan odbacuje se kao sadržaj mjehurića koje fagocitiraju i razgrađuju stanice pigmentnog epitela) i regenerira biosintezom u unutrašnjem segmentu (ciklus traje 9-13 dana). Štapići su vitki, membranski diskovi, odvojeni od stanične membrane i sadrže pigment  → rodopsin. Smješteni su većim dijelom na periferiji mrežnice; osjetljivi su na manje mtenzivno svjetlo (sumrak), ne razlučuju mnogo detalja ni boje. Čunjići su zdepastiji, vanjski segment im je koničan, membrane diskova su kontinuirane sa staničnom membranom i sadrže pigment → jodopsin. Smješteni su u središnjem dijelu vidnog dijela mrežnice. Osjetljivi su na jače svjetlo, razlučuju više detalja (oštrina vida) i boje. Iako su morfološki jednaki, funkcionalno se međusobno razlikuju po najmanje tri varijeteta jodopsina s maksimalnom osjetljivošću u crvenom, zelenom i plavom dijelu spektra.