kolagen

kolagen, glikoproteini iz skupine skleroproteina, osnovni sastojak kolagenih i retikulskih vlakana u međustaničnoj tvari potpornih tkiva (intersticijski kolagen) i bazalnih membrana. Čini 30-35% ukupnih proteina u tijelu (6% tjelesne mase). Kolagen je od molekulske do makroskopske razine vlaknata struktura. Najvažnija svojstva: mehanička čvrstoća (rastezljivost samo 4% , tetiva puca tek pod opterećenjem od 5-10kg/mm2) i netopljivost. Kolagen je sastavljen od 19 aminokiselina: 30% glicina, 21% prolina i hidroksiprolina, alanina (11%) i arginina (5%), tirozina (0,3%). Sadržaj ugljikohidrata (monosaharid galaktoza i disaharid galaktozil-glukoza) je promjenjiv, u prosjeku 25%. Kolagen je makromolekula (M = 300 000) izduljena oblika (280 • 1,5 nm). Sastoji se od triju spiralno zavijenih polipeptidnih lanaca. Molekule kolagena (nativni kolagen, tropokolagen) su monomeri, koji se zbog rasporeda polarnih aminokiselina pravilno agregiraju slažući se jedna uz drugu uzdužno i postranično. Kolagen je skupina različitih proteina koji su proizvodi različitih gena i imaju različita strukturna, funkcionalna i antigena svojstva (dokazivanje imunocitokemijskim metodama). Razlike: aminokiselinski sastav, stupanj polimerizacije, broj i tip poprečnih veza, stupanj hidroksiliranja i glikoziliranja lizina, debljina vlakanaca i dr. Sposobnost biosinteze i lučenje kolagena je primarna funkcija aktivnih stanica potpornih tkiva (fibroblasti, hondroblasti, osteoblasti, odontoblasti), ali je imaju i glatke mišićne stanice (krvne žile, maternica) i različite epitelne stanice (kolagen bazalnih membrana), embrijske stanice, stanice u kulturi i dr. Pomanjkanje bilo kojeg enzima (mutacija gena) koji sudjeluje u biosintezi i sazrijevanju kolagena ili njegova kofaktora (avitaminoza C, malapsorpcija bakra) dovode do poremećaja sazrijevanja i funkcionalne insuficijencije kolagenih vlakana što se pokazuje u obliku različitih kliničkih sindroma.