krvni pripravci

krvni pripravci (derivati), komponente pune krvi pripremljene za usmjerenu transfuziju. Bolesnik je tako liječen: 1. samo onim dijelom krvi koji mu manjka; 2. ne prima one dijelove krvi koje ima; 3. učestalost komplikacija kod usmjerene transfuzije je manja (niža); 4. uzeta krv ne koristi se u liječenju samo jednog bolesnika. K. p. jesu: 1. koncentrat eritrocita; 2. koncentrat trombocita; 3. koncentrat granulocita; 4. plazma; 5. derivati plazme. U kliničkoj su upotrebi četiri oblika (vrste) eritrocitnih koncentrata: deplazmatizirani eritrociti, eritrociti sa smanjenom koncentracijom leukocita, smrznuti eritrociti i koncentrat opranih eritrocita. Indikacija za transfuziju eritrocitnih koncentrata je slabokrvnost (anemija), jer se u manjem volumenu nalazi jednaka koncentracija eritrocita kao u punoj krvi. To se odnosi na sve vrste eritrocitnih koncentrata. Deplazmatizirani eritrociti imaju najviše eritrocita, malo trombocita i leukocita, te malen volumen plazme. Indicirani su u bolesnika s anemijom i zatajenjem srca, za korekciju slabokrvnosti prije i u toku operativnih zahvata, kod akutnih krvarenja s umjerenom hipovolemijom udruženi s elektrolitskim otopinama. Indikacije za primjenu koncentrata eritrocita sa smanjenim brojem leukocita jesu: 1. slabokrvnost bolesnika koji ima u serumu dokazane leukoaglutinine; 2. anemija u bolesnika koji je nakon prethodnih transfuzija krvi imao febrilne reakcije; 3. prevencija HLA- senzibilizacije u bolesnika predviđenog za liječenje transplantacijom koštane srži, te u bolesnika predviđenog, zbog prirode bolesti, za višekratne (mnogobrojne) transfuzije tijekom dužeg vremena. Koncentrat opranih eritrocita indiciran je: 1. u bolesnika s paroksizmalnom noćnom hemoglobinurijom, jer je s plazmom odstranjen komplement; 2. u bolesnika koji ima u krvi dokazana leukocitna protutijela te na transfuzije krvi reagira febrilnim reakcijama; 3. u bolesnika koji u serumu ima anti-IgA-protutijela, te na transfuzije krvi i deplazmatiziranih eritrocita reagira alergijskim reakcijama. Transfuzija smrznutih eritrocita indicirana je za korekciju anemije: 1. kod paroksizmalne noćne hemoglobinurije; 2. u bolesnika s antileukocitnim protutijelima; 3. u bolesnika s anti-IgA- protutijelima-IgA-agamaglobulinemija. Prednest koncentrata smrznutih eritrocita: mogu se dugo čuvati, smrznu se kad ima dosta krvi i čuvaju za vrijeme kad krvi nedostaje, smanjuje se učestalost posttransfuzijskog hepatitisa. Komplikacije transfuzija krvi javljaju se tijekom transfundiranja ili nakon završene transfuzije. To su: A) posttransfuzijske reakcije uzrokovane imunološkim mehanizmima; 1. posttransfuzijske hemolitičke reakcije; rane i kasne; reakcije uzrokovane nepodudarnošću između davalaca krvi; reakcije uzrokovane protutijelima iz plazme davaoca ili iz krvnog preparata; 2. posttransfuzijske nehemolitičke reakcije: febrilne reakcije uzrokovane leukocitnim protutijelima, alergijske reakcije, reakcije uzrokovane trombocitnim protutijelima, GVHD; 3. imunološki poremećaji u bolesnika liječenih transfuzijama krvi. B) posttransfuzijske reakcije uzrokovane neimunološkim mehanizmima; 1. posttransfuzijske reakcije uzrokovane metabolitima iz konzervirane krvi: intoksikacija citratom, hiperkalijemija, hipotermija, reakcije uzrokovane vazoaktivnim tvarima, reakcija nastala zbog mikroagregata, reakcije uzrokovane krutim česticama u krvi; 2. posttransfuzijske reakcije uzrokovane bakterijama i virusima: bakterijske infekcije, prijenos zaraznih bolesti: posttransfuzijski hepatitis A, B i C, citomegalovirus, Epstein- Barrov virus, HIV, te sifilis; 3. postransfuzijske reakcije uzrokovane raznim mehanizmima: pseudohemolitičke reakcije, tromboflebitis superficijalni, rijetko duboka venska tromboza, hemosideroza, zračna embolija, preopterećenje krvožilnog sustava. Bolesnik koji krvari zbog trombocitopenije liječi se: plazmom bogatom trombocitima i koncentratom trombocita. Plazma bogata trombocitima dobiva se diferencijalnim centrifugiranjem krvi tako što se u približno 80% volumena plazme suspendira oko 90% trombocita iz uzete doze krvi. Jedna doza plazme bogate trombocitima priredena iz 450 mL svježe krvi ima 8-9 x 10 ¹⁰ trombocita. Indikacija za transfuziju plazme bogate trombocitima samo je trombocitopenija udružena s hipovolemijom. Koncentrat trombocita dobije se dvostrukim diferencijalnim centrifugiranjem CPD svježe krvi ili se priređuje staničnim separatorom. Koncentrat trombocita indiciran je kod:1. trombocitopenija ispod 5-10 x 10 ⁹/L u bolesnika koji ne krvari; 2. trombocitopenija ispod 30 x 10 ⁹/L u bolesnika koji krvari ili je operiran; 3. trombocitopenija ispod 50 x 10 ⁹/L u bolesnika podvrgnutih većim kirurškim zahvatima; 4. masivne transfuzije s koncentratima eritrocita ili konzervirane krvi. Koncentrat trombocita daje se: 1 doza na 10kg tjelesne mase - 1 doza iznosi prosječno 7 x 10 ¹⁰. Ako su prisutni činioci koji povećavaju opasnost od krvarenja, doza koncentrata trombocita se povećava za 1- 3 puta. Komplikacije nakon transfuzije trombocita mogu se javiti kao i nakon davanja eritrocita. Koncentrat granulocita priređuje se filtracijskom leukoferezom, izdvajanjem leukocita u staničnim separatorima od zdravih davalaca ili od bolesnika s kroničnom mijeloičnom leukemijom (vrlo rijetko). Indikacije za transfuziju granulocita: granulocitopenija ispod 0,2 x 10 ⁹/L, vrućica iznad 39°C, bakterijska infekcija, bez efekta nakon 48h liječenja antibioticima. U jednoj dozi treba biti najmanje 1 x 10 ¹⁰ granulocita. Moguće su komplikacije i nakon transfuzije granulocita. Plazma služi u liječenju bolesnika, te za izradu krvnih produkata: krioprecipitat, koncentrat faktora VIII, IX te XIII, antitrombin III, fibrinogen, protein C, albumin, fibronektin, koncentrat C₁ inhibitora C₁ (C₁INH), gamaglobulini, interferoni, transfer-faktor, faktori rasta. U liječenju se upotrebljava samo svježa ili svježe smrznuta plazma. Svježa se plazma može liofilizirati. Indikacije za liječenje bolesnika plazmom: hemoragični šok, nadoknada faktora zgrušavanja kada nema odgovarajućeg faktora, nadoknada volumena krvi u terapijskim plazmaferezama. Komplikacije su moguće tijekom ili nakon davanja plazme.