proteaze

proteaze (proteinaze), proteolitički enzimi, hidrolaze, enzimi koji hidrolitički razgraduju bjelančevine. Specifičnost u djelovanju određuje aktivni centar koji se sastoji od triju polipeptidnih segmenata u obliku „džepaˮ premoštenog disulfidnom vezom. Građa aktivnog centra poznata je za mnoge proteaze. Mnoge proteaze imaju u svom aktivnom središtu (mjestu, situsu) aspartat i serin. Takve se nazivaju serinskim proteazama (tripsin, kimotripsin, trombin, elastaza). Papain i katepsin B imaju sulfhidrilne grupe baš u aktivnom situsu. U probavi proteina proteaze se luče u lumen želuca i dvanaesnika u neaktivnom obliku. Proteaze u želucu čovjeka jesu pepsin i gastriksin (u djece rennin), u dvanaesnik iz gušterače dolaze tripsin, kimotripsin, karboksipeptidaze A i B, elastaza (koji djeluju i u sluznici). Endopeptidaze su pepsin, gastriksin, tripsin i kimotripsin, dok je karboksipeptidaza A egzoenzim s afinitetom za aromatske aminokiseline, karboksipeptidaza B za bazične. One djeluju s karboksilnog kraja, otcjepljuju aminokiselinu koja ima slobodnu karboksilnu grupu. Sluznica dvanaesnika luči egzopeptidaze, aminopeptidaze i dipeptidaze koje pretežno ipak djeluju u sluznici. Intracelularne proteaze potrebne su osobito u žljezdanim stanicama za oslobađanje hormona iz prohormona. Lizosomne proteaze (katepsini) razgrađuju proteine odumrlih stanica i proteine uvedene u stanicu endocitozom, točnije adsorptivnom pinocitozom. U krvi djeluju različite proteaze u procesu grušanja krvi (trombin, plazmin) i u fibrinolizi.