reumatoidni artritis

reumatoidni artritis (arthritis rheumatoides), kronična i progresivna sistemska upalna bolest vezivnog tkiva nepoznata uzroka, ali vjerojatno autoimunog postanka, koja najviše oštećuje periferne zglobove udova. Češća je u žena, a počinje u zreloj životnoj dobi osjećajem jutarnje zakočenosti u zglobovima, napose u šakama, koja usporedo s napredovanjem bolesti traje sve dulje. Potom se jave bolovi u zglobovima, a onda i otekline zbog izljeva u zglob i bujanja upalnog tkiva iz zglobne čahure (sinovitis). Granulacijsko tkivo razara hrskavicu i kost u zglobovima, pa nastaju deformacije, subluksacije i ankiloze. Zglobovi su uvijek zahvaćeni simetrično (tj. istoimeni zglob na oba ekstremiteta); prvi znaci artritisa obično su na šakama i/ili stopalima; distalni interfalangalni zglobovi na prstima ruke ostaju pošteđeni. Artritis može zahvatiti i zglobove vratne kralješnice (može doći i do atlanto-aksijalne dislokacije), zglobove u grkljanu i one među slušnim koščicama. Upala pogađa i tetivne ovojnice i sinovijske burze koje otiču, a i skeletne mišiće koji atrofiraju. Bolest napreduje u mahovima, ali remisije gotovo nikad nisu potpune, a patološke promjene, nastale u fazi egzacerbacije, ireverzibilne su i zato bivaju sve teže. U oko 20% bolesnika nastaju karakteristični reumatoidni potkožni čvorići koji ukazuju na lošiju prognozu. Postupno se razvija anemija zbog poremećena rasporeda željeza u organizmu koja je svojom težinom sukladna aktivnosti upalnog procesa i ne reagira na davanje željeza. Zbog difuznog vaskulitisa dolazi do izvanzglobnih i visceralnih lezija (nekroze i ulceracije kože, gangrena okrajka ekstremiteta, neuropatija, perikarditis, pneumonitis, episkleritis i dr.). Laboratorijski se u krvi nalaze nespecifični znakovi upalnog procesa, anemija, te niz patoloških imunosnih promjena od kojih je najčešći, i donekle karakterističan, nalaz reurnatoidnog faktora (→ reumatoidni faktori); visina njegova titra donekle odgovara težini bolesti. Radiološki se isprva nalazi samo osteoporoza, a potom uzure, destrukcija kostiju, dislokacije i ankiloze. Prognoza bolesti je nesigurna, no pretežno loša (samo oko 50% bolesnika dobro reagira na liječenje). Liječenje: sredstva tzv. temeljnog liječenja (sintetski antimalarici, zlatne soli, d-penicilamin, imunosupresivna sredstva), nesteroidni antiflogistici, sintetski glukokortikoidi (intraartikulno, u težim slučajevima sistemski), plazmafereza (ako ima mnogo cirkulirajućih imunokompleksa), ozračivanje limfnog sustava. Za održavanje funkcije presudna je fizikalna terapija, u prvom redu kineziterapija. Katkad su potrebne operacije (preventivna rana sinovektomija, pri težem oštećenju zgloba totalne endoproteze).