arterije

arterije (žile kucavice), krvne žile koje odvode oksigeniranu (arterijsku, arterijaliziranu) krv iz srca na periferiju tijela i u unutrašnje organe (iznimke: plućna arterija i pupčane arterije koje vode vensku krv). Naziv kucavice potječe od toga što pulsiraju. Osnovna značajka: izrazito dobro razvijen srednji sloj (medija). Tipovi: 1. elastične arterije (provodne arterije), najveće arterije koje odvode krv iz srca prema periferiji (aorta, plućna arterija i njihovi najveći ogranci). Imaju razmjerno debelu intimu, slabo izraženu unutrašnju elastičnu membranu te vrlo debelu mediju građenu pretežno od 50-75 koncentrično poredanih elastičnih (oknatih, fenestriranih) lamela međusobno povezanih tanjim elastičnim vlaknima. Glatke mišićne stanice su slabije zastupljene, adventicija je tanka. Proširuju se u sistoli i pasivno suzuju u dijastoli (zbog elastičnosti) i tako održavaju kontinuitet strujanja krvi između dviju sistola; 2. mišićne arterije nalaze se na periferiji tijela i u organima. Medija im se sastoji od 10-60 slojeva kružno ili lagano spiralno postavljenih glatkih mišićnih stanica i od malo tankih elastičnih vlakana. Od vrlo tanke (obično samo na račvištu malo zadebljale) intime odjeljuje je debela, valovita, unutrašnja elastična membrana a od adventicije vanjska elastična membrana uzdužno postavljenih elastičnih vlakana; 3. prijelazne arterije čine prijelaz između elastičnih i mišićnih arterija (uglavnom veći ogranci aorte). Mogu biti hibridne (unutrašnji sloj medije mišićnog a vanjski sloj elastičnog tipa) ili mješovite (nepravilno razmješteni otočići glatka mišićnog tkiva među elastičnim lamelama); 4. arteriole, najmanje mišićne arterije, promjera manjeg od 0,1mm. U najtanjima nedostaje unutrašnja elastična membrana a medija je reducirana na 1-2 sloja glatkih mišićnih stanica. Približujući se kapilarnoj mreži mišićni sloj postaje diskontinuiran (metaarteriole), a neposredno na prijelazu u kapilare čine tzv. prekapilarni sfinkter, koji se kontrahira u razmacima od 2-8s i tako diskontinuirano propušta krv u kapilarnu mrežu; 5. specijalne arterije imaju građu modificiranu prema lokalnoj funkciji: plućne i moždane arterije (niži tlak krvi) imaju tanju stijenku, bubrežne arterije imaju u stijenci više elastičnih vlakana, a u nekim arterijama (penis, žensko spolovilo, štitnjača, prostata, sluznica nosa) nalaze se u intimi snopovi uzdužno poredanih glatkih mišićnih stanica (jastučići intime) koji služe kao uređaji za povremeno zatvaranje lumena. U pupčanim arterijama unutrašnji sloj glatkih mišićnih stanica u mediji teče uzdužno, a vanjski kružno.