natrij

natrij (simbol Na), kemijski element iz grupe alkalnih metala, atomni broj 11, atomna masa 21,99, veoma mekan, na zraku nepostojan, veoma reaktivan, kao mineral u obliku klorida, silikata, sulfata, u morskoj vodi kao klorid (kuhinjska sol). U organizmu (0,15% tjelesne mase) dolazi najvećim dijelom kao klorid, zatim kao bikarbonat i fosfat. Natrij je glavni izvanstanični kation, dok ga u staničnoj tekućini ima malo (→ tjelesne tekućine). Koncentracija u stanicama iznosi 14 mmo1/L, a u plazmi 136-140 mmo1/L. Dnevna potreba 3 g. Apsorbira se u tankom crijevu, a reapsorbira u bubrežnim kanalićima (potonji proces pojačava aldosteron). Natrij ima važnu ulogu u membranskirn i akcijskim potencijalima, u transportnim procesima, u regulaciji volumena plazme i acidobazične ravnoteže a utječe i na brojne funkcije. Natrijska pumpa neprestano ga izbacuje iz stanica, a prestanak rada te pumpe znači smrt stanice. Smanjena koncentracija natrija u plazmi (hiponatrijemija) nastaje kod teškog povraćanja, proljeva, gastrointestinalne fistule, opekotina, pneumonije, otrovanja živom i deficita mineralokortikoida (Addisonova bolest). Povećana koncentracija natrija u krvnoj plazmi (hipernatrijemija) nastaje kod dehidratacije (hemokoncentracije), smanjenog izdavanja natrijskog klorida (insuficijencija bubrega i srca), hiperaldosteronizma i dr. Uzrokuje hipertoniju plazme (čak do razvoja hiperosmolarne kome), potiče osjet žedi, uzrokuje motorni nemir, prepodražljivost mišića, arterijsku hipertenziju, povraćanje, vrtoglavicu, somnolenciju, sušenje kože i sluznica, povišenu temperaturu, edeme i kongestivno zatajenje srca.