zgrušavanje krvi

zgrušavanje krvi (koagulacija krvi), prevođenje krvi iz tekućeg stanja u kruto, važan mehanizam u sprečavanju krvarenja (hemostazi). Suština procesa je pretvaranje bjelančevine nazvane → fibrinogen u bjelančevinu → fibrin. Fibrin svojim nitima čini trodimenzijsku mrežicu u koju se uklope krvne stanice i trombociti, i to je ugrušak. Zgrušavanje krvi može biti potaknuto tzv. vanjskim mehanizmom (ozljeda tkiva, osobito žile) ili unutrašnjim mehanizmom (ozljeda krvi ili dodir s kolagenom). Oba mehanizma dovode do stvaranja trombina, koji pretvara fibrinogen u fibrin. I u jednom i u drugom sudjeluje velik broj činilaca (barem 12), prirodnih prokoagulancija (tvari koje pospješuju koagulaciju krvi), koje se oslobađaju iz tkiva i trombocita ili se nalaze u krvi, kao što su: → protrombin, protrombinski aktivator (prijašnji nazivi: tromboplastin i trombokinaza), → trombin, kalcijski ioni, antihemofilijski faktor (faktor VIII) i dr. Važnu ulogu imaju trombociti, jer zgrušavanje krvi obično počinje tako što se oni gomilaju na mjesto ozljede krvne žile i stvaraju rahli trombocitni čep, koji donekle sprečava krvarenje. Nadalje, oni oslobadaju neke faktore koji su važni za zgrušavanje krvi. Stoga pri smanjenju broja trombocita u krvi (trombocitopenija) postoji sklonost krvarenju. I vanjski i unutrašnji mehanizam svršava tako što protrombinski aktivator pretvara protrombin u trombin, a potonji pretvara fibrinogen u fibrin. Nekoliko minuta nakon stvaranja ugrušak se počinje stezati (retrakcija ugruška) i za 30-60min istisne iz sebe gotovo svu tekućinu. Istisnuta tekućina naziva se krvni serum (ili jednostavno serum), a retrahirani ugrušak krvna pogača. Fibrinske niti se isprva labavo vežu, a zatim čvrsto djelovanjem faktora XII i kalcijskih iona (stabilizacija fibrina). U organizmu prirodni antikoagulacijski faktor → heparin sprečava zgrušavanje krvi. Različitim antikoagulacijskim postupcima (obaranje ionskog kalcija, hlađenje, silikonsko posuđe) može se spriječiti zgrušavanje krvi, a tako djeluju i lijekovi nazvani → antikoagulancije. O poremećajima zgrušavanja krvi → koagulopatija.