disanje

disanje (respiracija), izmjena plinova između organizma i njegove okoline; primanje kisika i izdavanje ugljičkog dioksida. U mirovanju čovjek udahne i izdahne oko 6L zraka (12 puta po 0,5L u minuti), što se naziva minutni volumen disanja. To u dobro trenirana sportaša može maksimalno narasti na 150-170L (→ spirometrija). Tzv. vanjsko disanje ostvaruje se ritmičkim pokretima prsnog koša djelovanjem dišnih mišića, koji povećavaju i smanjuju njegov volumen. Pri povećanju (udisaj, inspiracija) tlak u prsnom košu postaje nižim od atmosferskog pa zrak ulazi u pluća, a pri izdisaju (ekspiraciji) događa se obrnuto. U plućnim alveolama, zbog razlike parcijalnih tlakova između alveola i plućnih kapilara, kisik difundira u kapilare a ugljični dioksid difundira (→ difuzija) iz kapilara u alveole. 97% kisika prenosi se krvlju u spoju s hemoglobinom (oksihemoglobin), a 3% fizički je otopljen u plazmi.

Krv obogaćena kisikom i osiromašena ugljičnim dioksidom (arterijska krv) predaje u tkiva kisik stanicama i prima od njih ugljični dioksid. Ovaj se prenosi krvlju u obliku bikarbonata, vezan na hemoglobin (karbaminohemoglobin), te kao ugljična kiselina. Krv koja odlazi iz tkiva ima relativno manje kisika i više ugljičnog dioksida nego arterijska i naziva se venska krv. Funkcija prijenosa plinova krvlju naziva se dišna funkcija krvi. Trošenje kisika i stvaranje ugljičnog dioksida u oksidacijskim pocesima stanice naziva se stanično disanje. Disanjem upravlja → dišni centar.