probava

probava (digestija), razgradnja prehrambenih tvari pomoću enzima probavnih sokova u probavnom sustavu. Počinje u usnoj šupljini, a najveći dio odigrava se u tankom crijevu. Probavom se prehrambene tvari dovode u oblik pogodan za apsorpciju u krvne, odnosno limfne žile (→ apsorpcija hrane). Temeljni proces u probavi jest hidroliza: uz dodavanje molekule vode raskidaju se vezovi polimernih molekula i odvajaju manje građevne jedinice (npr. disaharidi i monosaharidi od polisaharida). Probavne procese pojačavaju vagus i probavni hormoni stimulacijom lučenja probavnih sokova, a oslabljuje simpatikus. Probava ugljikohidrata započinje u ustima djelovanjem enzima ptijalina (alfa-amilaze) koji uglavnom luče podušne žlijezde. Taj enzim hidrolizira škrob (glavni ugljikohidrat u hrani) na disaharid maltozu i druge male glukozne polimere s 3-9 molekula glukoze (npr. maltotriozu, alfa-granični dekstrin). Kako hrana ostaje u ustima kratko vrijeme, to se u njima hidrolizira samo oko 5% škroba. U želucu se probava ugljikohidrata nastavlja u središnjim dijelovima zalogaja u koje još nije dospio želučani sok (kiselost inhibira djelovanje ptijalina). U tankom crijevu pankreasna amilaza razgrađuje škrob na disaharide: maltozu, saharozu, laktozu i druge male glukozne polimere. U četkastoj prevlaci epitelnih stanica tankog crijeva ti spojevi hidroliziraju se u monosaharide: maltaza razgrađuje maltozu na dvije molekule glukoze, saharaza razgrađuje saharozu na glukozu i fruktozu, laktaza razgrađuje laktozu na glukozu i galaktozu. Monosaharidi su praktični jedini oblik u kojem se apsorbiraju ugljikohidrati, disaharida se apsorbira veoma malo. Probava masti započinje u želucu: kratkolančani trigliceridi razgrađuju se djelovanjem želučane lipaze (tributiraze). U tankom crijevu se neutralne masti (trigliceridi) hidroliziraju djelovanjem crijevne i pankreasne lipaze na monogliceride i slobodne masne kiseline, a ti se apsorbiraju u četkastoj prevlaci. Probava bjelančevina započinje u želucu djelovanjem enzima pepsina pa nastaju proteoze, peptoni i polipeptidi. Ove razgrađuju proteolitski enzimi gušteračina soka - tripsin, kimotropsin i karboksipolipeptidaza - na polipeptide i aminokiseline. Konačno, djelovanjem enzima u četkastoj prevlaci - aminopeptidaza i dipeptidaza - dovršava se hidroliza bjelančevina, sve su razgrađene u aminokiseline, oblik pogodan za apsorpciju.