krvni tlak

krvni tlak, lateralni tlak krvi na površinu stijenke krvnih žila. Najviši je u aorti, a najniži u šupljim venama. Smanjuje se djelovanjem otpora što se suprotstavlja strujanju krvi. Razlika krvnog tlaka (gradijent tlaka) između aorte i šupljih vena proizvod je srčana rada koji je glavni pokretač krvi u žilnom sustavu. Međutim, i kada srce ne radi, u žilnom sustavu vlada posvuda jednak tlak, što je izraz napunjenosti krvnih žila krvlju i stupnja kontrakcije glatkih mišića u njihovoj stijenci. Riječ je, dakle, o odnosu volumena krvi (koji je prosječno veći od volumena krvnih žila) i volumena krvnih žila (širini krvnog korita). Taj tlak (nazvan srednji cirkulacijski tlak) iznosi oko 0,9 kPa. Opća formula koja određuje veličinu arterijskog tlaka glasi P = Q x R, gdje je P tlak, Q količina krvi koju srce izbacuje, a R otpor (→ hemodinamika). Arterijski tlak je veličina koja se ritmički mijenja ovisno o srčanom radu: najviši je u fazi sistoličkog izbacivanja krvi iz srca, (maksimalni ili sistolički tlak) a najniži za vrijeme srčane dijastole (minimalni ili dijastolički tlak). Razlika tih dvaju tlakova naziva se tlak pulsa, a srednja vrijednost srednji arterijski tlak. Na veličinu potonjeg utječu: a) minutni volumen srca, b) elastičnost arterija, c) količina krvi u arterijama, d) viskoznost krvi, e) periferni otpor. Na sistolički tlak najviše utječu prva tri činitelja, a na dijastolički potonja dva. Srednji arterijski tlak je prosječna vrijednost tlaka tijekom čitava srčanog ciklusa. On je ne samo pokretačka snaga krvi, nego i prosječan otpor izbacivanju krvi iz srca. Sistolički tlak u zdrava odrasla čovjeka iznosi 16 kPa, a dijastolički 14,7 kPa, mjereno u brahijalnoj arteriji. U zdrava čovjeka povisuje se (uglavnom sistolički) pri napornu mišićnom radu (trčanje) do vrijednosti od 26 kPa, te u starosti zbog arterioskleroze aorte. U normalnim uvjetima srednji arterijski tlak se precizno regulira i konstantan je, što je neobično važno za opskrbu krvlju svih stanica, a osobito živčanih, kratkoročnim i dugoročnim mehanizmima. U kratkoročne se mehanizme ubrajaju: živčana i humoralna regulacija te vlastiti regulacijski mehanizmi. Živčana regulacija se ostvaruje pomoću baroreceptora i vazomotornih centara, a humoralna putem lučenja hormona s vazokonstrikcijskim učinkom (noradrenalin, vazopresin, renin). Vlastiti regulacijski mehanizmi su fizičke promjene u krvnim žilama: stres-relaksacija krvnih žila i pomak tekućina u kapilarama zbog promjene kapilarnog tlaka. Dugoročna regulacija (regulacija bubrezima i tjelesnom tekućinom) osniva se na povećanoj dijurezi vode i natrija pri povišenju arterijskog tlaka; što dovodi do smanjenja volumena krvi i posljedičnog smanjena krvnog tlaka. O kapilarnom tlaku →  kapilare, krvne, o venskom → vene, → hipertenzija, arterijska, → hipotenzija, arterijska